Ciekawostki o mrówkach

Wyobraź sobie, że ktoś organizuje nowy teleturniej. Zupełnie przypadkowo mógłby się nazywać… „Mrówkonerzy”. Czy poziom Twojej wiedzy na temat mrówek jest już wystarczająco wysoki do tego, by wziąć w nim udział? Czy pozwoliłby na zdobycie najwyższej nagrody? W dzisiejszym materiale pokusiliśmy się o zadanie czasami nieoczywistych pytań na temat mrówek – możesz zatem, zupełnie za darmo, w domowym zaciszu, zorganizować sobie własny quiz. Niestety, nagród nie gwarantujemy, ale dobrą zabawę i ogromną dawkę wiedzy – już tak!

Czy mrówki są pożyteczne?

Każdy prawdziwy miłośnik z całą pewnością wie, że mrówki są pożyteczne i ich obecność w ekosystemie jest właściwie niezbędna. To owady, które dbają o oczyszczanie przyrody z resztek organicznych.

W naturze takie gatunki, jak mrówki żniwiarki, są też odpowiedzialne za roznoszenie nasion. Do tego, dzięki budowaniu mrowisk, owady te spulchniają glebę, dostarczając jej niezbędny azot i inne pierwiastki.

Ile jest mrówek na świecie? Ile mrówek przypada na jednego człowieka?

Czy da się policzyć, ile jest mrówek na świecie? Z całą pewnością nie da się tego zrobić z dokładnością co do sztuki, jednak przeprowadzone kilka lat temu szacunki pozwalają przyjąć, że na jednego człowieka przypada, mniej więcej, 2,5 miliona mrówek. Co, w rezultacie, daje około 20 biliardów owadów!

Naukowcy uznali przy tym, że żyjących stworzeń jest w granicach 3 biliardów – do 20 biliardów wliczono bowiem tak zwaną całkowitą biomasę mrówek – to jest również owady obumarłe i pozostałości organiczne.

I, na sam koniec odpowiedzi na to pytania: łączna waga tych 20 biliardów mrówek odpowiada 12 megatonom suchego węgla. Aż trudno uwierzyć, że coś tak małego, ale w takiej ilości, może być tak ciężkie, prawda?

Ile jest gatunków mrówek?

Na to pytanie również należy odpowiedzieć w oparciu o dane szacunkowe, zgodnie z którymi na świecie znanych jest około 16 tysięcy gatunków mrówek. To jednak nie koniec – badacze w swoich ostrożnych rozważaniach stawiają tezę, że prawdopodobnie jest ich nawet 20 tysięcy, jednak część nadal nie została odkryta.

W samej Polsce natomiast żyje około 100 różnych gatunków mrówek.

Co jedzą mrówki?

Nie wiesz, co jedzą mrówki? To owady, które nie są może specjalnie wybredne, bo w naturze zjadają wszystko, co znajdą, ale już na potrzeby domowej hodowli mrówek warto bliżej zainteresować się tym tematem.

W diecie mrówki obowiązkowo znajdować się muszą węglowodany – te mogą być dostarczane wraz z miodem lub nektarem, ale też świeżymi owocami. Drugim ważnym składnikiem pokarmowym jest białko, którego źródłem są zazwyczaj owady karmowe.

Do tego przypominamy, że mrówka nie wielbłąd – pić musi! Podawaj wodę lub rozwadniaj miód, by owady mogły się solidnie nawodnić.

Czy mrówki śpią?

Czy mrówki śpią w nocy? Lub o innej porze? To owady niezwykle pracowite i podczas obserwacji gniazda można dojść do wniosku, że mrówki pracują bez przerwy – ale to tylko wrażenie.

W rzeczywistości mrówki odpoczywają, chociaż w trochę inny sposób, niż ludzie czy zwierzęta. Nie śpią bowiem w jednym, dłuższym cyklu, za to co kilka godzin robią sobie krótsze, parominutowe drzemki. W rezultacie i tak, łącznie, sypiają nawet do 9 godzin (no dobrze, królowa tyle śpi, pozostałe mrówki mają do dyspozycji 5-6 godzin snu na dobę).

Czy mrówki zasypiają na zimę?

I tak, i nie – jak zwykle, wiele zależy od gatunku mrówek oraz miejsca, w którym żyją. Do tego warto wiedzieć, że mrówki nie zapadają w sen zimowy, za to hibernują.

Zimowanie mrówek, czy to w hodowli domowej, czy w naturze, pozwala im odpocząć, a także tak spowolnić metabolizm, by (właśnie w warunkach naturalnych) przetrwać brak dostępu do pożywienia. W przypadku domowej hodowli hibernacja mrówek nie jest do końca uwarunkowana środowiskowo, ale jest „genetyczną” spuścizną po wolnożyjących przodkach.

Gdzie żyją mrówki?

Tak właściwie, to gdzie mieszkają mrówki? I w naturze, i w warunkach sztucznych, mrówki żyją w mrowiskach, czyli gniazdach. Tworzą tam bardzo złożone społeczności, w których każdy owad pełni narzuconą mu rolę.

Gniazda mogą być budowane w postaci kopców (mrowisk), ale też tworzone są w opuszczonych dziuplach drzew czy nawet w szczelinach skał. W warunkach domowych należy zapewnić mrówkom ograniczone miejsce do gniazdowania – w postaci formikarium.

Jak mrówki budują mrowisko?

Mrówki mogą budować gniazda na różne sposoby, w zależności od gatunku, ale i miejsca bytowania. W naturze owady wykorzystują materiały, które znajdą – patyczki, liście czy drobiny mchu, za pomocą których tworzą mrowisko. Ono samo jest z kolei często wielopoziomowym gniazdem, poprzedzielanym wydrążonymi chodnikami.

Mrówki dbają do tego o bezpieczeństwo mrowiska. Tworzą specjalne kanały odprowadzające wodę, by nie zalała ona wnętrza kopca. W gnieździe znajduje się do tego odrębne miejsce do składania jajeczek i wychowywania młodych, jak i „spiżarnia” do gromadzenia zapasów.

Czy królowa mrówek jest tylko jedna?

Wiele osób uważa, że królowa mrówek jest tylko jedna. Jak się jednak okazuje, wśród niektórych gatunków obserwuje się kolonie, w których z powodzeniem żyje ze sobą wiele królowych, wykorzystując zjawisko poliginii.

W takich gniazdach mrówcze królowe funkcjonują bez dodatkowych trudności – o każdą z nich oraz o składane przez nie jajeczka robotnice dbają z taką samą starannością.

Czy mrówki mają mózg?

Oczywiście, że mrówka ma mózg! I, patrząc z perspektywy wielkości samego owada, jest to całkiem spory organ – o ile proporcja wagi mózgu względem ciężaru ciała wynosi u człowieka około 1/40, to już u mrówek jest to aż 1/7!

Maleńki mózg mrówki ma do tego ogromne możliwości i jest w stanie kodować bardzo złożone zachowania, głównie społeczne.

Mrówki zombie – grzyb może przejąć kontrolę nad owadem?

Skoro już poruszyliśmy temat mózgów mrówek, warto może przyjrzeć się bliżej pewnemu grzybowi, który jest w stanie przejąć władzę nad tymi małymi umysłami, tworząc mrówki zombie!

Drapieżny grzyb z gatunku Ophiocordyceps unilateralnie znalazł dość okrutny sposób na rozsiewanie swoich zarodników. Trafiając na mrówkę (spadając na nią z liści drzew), już jej nie opuszcza, za to zaczyna na niej pasożytować, a właściwie żerować – bowiem stopniowo zjada ją od środka.

W pewnym momencie mrówka, niezbyt już świadoma swojego jestestwa, odłącza się dobrowolnie od kolonii, a następnie wdrapuje na drzewo. Na określonej wysokości, w położeniu odpowiadającym samemu pasożytowi, dochodzi do śmierci owada – grzyb dosłownie przegryza się przez jego głowę i zaczyna rozwijać na roślinie, z której, po osiągnieciu dojrzałości, ponownie zrzuca zarodniki trafiające na kolejne mrówki. Brzmi strasznie, prawda?

Czy mrówki czują ból?

Badania nad kwestią odczuwania bólu przez owady, w tym mrówki, ciągle trwają. Jeszcze do niedawna uważano, że insekty niekoniecznie czują ból tak, jak na przykład ssaki, a raczej reagują na bodźce, które ostrzegają je przed niebezpieczeństwem (jest to tak zwana nocycepcja).

Zgodnie z różnymi eksperymentami przeprowadzanymi nad zachowaniami owadów (w tym much, trzmieli czy karaluchów) ustalono, że mogą one odczuwać ból bardzo podobnie, jak ludzie! Ustalono, między innymi, kryteria naukowe, które pozwalają ocenić, czy system nerwowy danego stworzenia jest zdolny do czucia bodźców bólowych – na 8 różnych punktów, mrówki spełniają aż 4 z nich.

Jak porozumiewają się mrówki?

Możliwe, że Cię trochę rozczarujemy – ale mrówki nie rozmawiają między sobą, na przykład w trakcie pracy. Z tego, co nam wiadomo, nie piszą też listów (chociaż to, że nikt jeszcze nie widział mrówek niosących kopertę na pocztę, o niczym nie świadczy!). Mrówki wykorzystują za to złożony mechanizm porozumiewania się za pomocą swoich czułek!

Czułki mrówki są niezwykle wrażliwe, w dodatku nie tylko na dotyk, ale też smak czy zapach. To jednak nie wszystko – mrówki stosują również komunikację zapachową, pozostawiając ślady feromonowe w miejscach, gdzie znajdą pożywienie tak, by pozostałe owady z kolonii również mogły do niego trafić.

Czy mrówki gryzą?

Musisz wiedzieć, że mrówki produkują specjalną substancję ochronną – czyli kwas mrówkowy. I wykorzystują ją w sytuacji zagrożenia. W takich chwilach faktycznie mrówka może „ugryźć”, a, mówiąc dokładniej, naciąć skórę za pomocą żuwaczek. Następnie do rany wprowadza wspomniany kwas, który wywołuje miejscowy stan zapalny.

O ile ugryzienie mrówki może być nieco bolesne, o tyle nie powinno być groźne dla zdrowia. Nie oznacza to jednak, że można lekceważyć takie zdarzenia. Rankę warto obserwować, zwłaszcza, jeżeli ugryzione zostało małe dziecko lub alergik. A najlepiej zapobiegać, to jest tak traktować swoje mrówki, by nie czuły zagrożenia i nie próbowały się bronić.

Czy mrówki sikają?

Jak każdy organizm żywy, także malutka mrówka musi, co pewien czas, „udać się na stronę”, by wydalić zbędne pozostałości przemiany materii. Określenie „udać się na stronę” nabiera jednak przy mrówkach konkretnego znaczenia!

Najpierw jednak odpowiedzmy na pytanie: czy mrówki robią siku? Okazuje się, że owady nie oddają moczu tak, jak rozumiemy to my, ludzie. Zamiast tego wydalają złożone odchody, w których znajdują się pozostałości strawionego pożywienia i wody (wygląda to podobnie, jak u ptaków, u których wydalany jest tak zwany „kałomocz”).

Mrówki są przy tym ogromnymi czyściochami i dbają o swoje sanitariaty. W gnieździe mogą znajdować się specjalne komory, do których mrówki idą w celu załatwienia swoich spraw toaletowych. Do tego wydalane przez nie substancje są tak naprawdę bardzo bogate w szereg składników takich, jak azot, fosfor i potas. To z kolei sprawia, że odchody mrówek są cennym dla środowiska nawozem, użyźniającym glebę.

Mamy nadzieję, że spodobał Ci się przegląd najważniejszych ciekawostek o mrówkach. Może masz jeszcze jakieś pytania, których brakuje w tym zestawieniu? Czekamy na Twoje propozycje!